Links van de steiger waar de Krommerijnder ligt is het balkengat, gelegen aan de Kromme Rijn. Een balkengat is een ondiepe plek waar hout van een houtzagerij in vroeger tijden werd bewaard. Maandagochtend (19 juni 2023) is dit balkengat opnieuw in gebruik genomen door meubelmakersopleiding De Schrijn in Langbroek. Dit gebeurde door de stammen van zeven dikke iepen te water te laten. Hiermee komt een onderdeel van een oud ambacht weer tot leven.
De stammen worden te water gelaten
Het balkengat ligt bij de plek waar vroeger zaagmolen De Zonnewijzer stond, het balkengat is ook bekend onder de naam ‘Kolk’. Op deze plek kolkte het water goed rond, en daar kon de molenaar gebruik van maken.
Tijdens deze bijzondere gebeurtenis waren namens De Schrijn Erik Verkuil en Michel Sadon aanwezig, en namens de gemeente wethouder Jeroen Brouwer. Daarnaast was er ook belangstelling van buurtgenoten, medewerkers van Utrechts Landschap, natuurwerkgroep IVN en het regionaal archief RAZU.
Vanaf 2014 gebruikte het Utrechts Landschap (UL) deze kolk als balkengat en ligt er een vlonder tegen de dijk om de stammen over naar beneden te laten rollen. Het UL besloot recent met deze activiteit te stoppen. De Schrijn, die dit jaar een ‘mobiele zaag’ aanschafte om bomen tot planken te zagen en daar een schuurtje omheen had gebouwd, kwam er bij toeval achter dat Wijk een balkengat had, dat ook nog eens vrij kwam. Het enthousiasme bij de gemeente was groot om hen te faciliteren. Maandagochtend werd de overeenkomst over het gebruik van het balkengat door de gemeente en De Schrijn ondertekend.
Wethouder Jeroen Brouwer, Michel Sadon en Erik Verkuil - Thijmen de Klein fotografie
Wethouder Brouwer zei het erg leuk te vinden een lokale partij te hebben gevonden om het balkengat over te nemen: "Vooral omdat bij deze mensen de liefde voor hout er vanaf straalt. Mooi om vanuit het heden deze verbinding te maken met de geschiedenis van deze plek."
Michel Sadon en Erik Verkuil van De Schrijn leiden al 30 jaar meubelmakers op. "Ons materiaal is hout, waarbij we een voorkeur hebben voor iepen. Het snijdt goed, het zaagt goed - het is een mooie houtsoort", aldus Michel Sadon. "Onze liefde gaat nog meer uit naar ‘gewaterd’ iepenhout. Hoe langer iepen in het water liggen, hoe warmer de kleur."
LIEFDE VOOR ‘GEWATERD’ IEPENHOUT
Ondergedompeld zijn in water heeft op meerdere manieren een positieve uitwerking op het hout. "De stammen zakken na een half jaar onder water, daar worden de suikers schoongespoeld. Het heeft 4 tot 5 jaar tijd nodig voordat de kleur veranderd. Door het water wordt de hele stam bruikbaar, het hout is schoner, heeft minder wormen en het hout werkt minder en blijft goed op spanning - trekt dus niet meer krom. Nat hout laat zich ook makkelijker zagen. En gewaterd hout droogt 2 keer zo snel." Belangrijke conclusie van Sadon is dat, wanneer je de tijd neemt, de kwaliteit van hout op al die fronten toeneemt. "Hout wil ook graag zo behandeld worden."
De Schrijn gaat elk jaar een paar stammen aan het balkengat toevoegen. De stammen zijn ongeveer 3 meter lang, voor de meubelmakerij is dat voldoende. Uiteindelijk zullen de leerlingen van de vakopleiding de opdracht ‘machinaal tafeltje’ met het gewaterde iepenhout gaan maken. "Voor onze leerlingen maken we het hele traject van het oude ambacht - met wateren, zagen, drogen - weer zichtbaar. Oude ambachten verdwijnen, onze vorm van onderwijs haalt mensen er weer naar terug."
De te water gelaten stammen iepenhout - Thijmen de Klein fotografie
BEHOEDZAAM VANWEGE BROEDEND MEERKOETJESECHTPAAR
Toen was het moment daar dat de zeven stammen te water konden worden gelaten. Behoedzaam werden ze met een kraan vanaf de vrachtwagen naar het water getild, alleen het laatste stukje werd gerold. In het balkengat zit op dit moment een meerkoet echtpaar te broeden en zij moesten niet worden gestoord. Vanuit de buurt was bezwaar gemaakt tegen het moment van ingebruikname van het balkengat. De Schrijn zal daar in de toekomst zeker rekening mee gaan houden en buiten het broedseizoen boomstammen te water laten.
Deze stammen kwamen uit de regio Wassenaar. Erik Verkuil: "Daar hebben de bomen meer tijd gehad om dik te worden. Door iepenziekte is het lastig om aan iepen te komen, veel bomen zijn inmiddels gekapt." Het zal een half jaar duren voordat de stammen zijn verzadigd en op de bodem terecht komen. Aan de stammen zijn gele drijvers gehangen met de datum erop, zodat duidelijk is welke stammen over vijf jaar uit het water kunnen worden gehaald om tot meubel te worden verwerkt.
Overzicht Balkengat met de stammen iepenhout